Amos Antik Kenti

Marmaris ilçesi, Turunç Belde’si, Kumlubük Mevkii’nde Rodos Karşıyakasının önemli yerleşmelerinden biri olan Amos Antik Kenti, Hisar Burnu üzerinde bir tepe üstünde yer almaktadır. Bugüne kadar Amos’ta kazı çalışması yapılmamıştır. Amos’a Turunç üzerinden ulaşabilirsiniz. Turunç’a kendi özel aracınızla gidebileceğiniz gibi Marmaris otogardan kalkan dolmuşları da kullanabilirsiniz. Turunç’a ulaştıktan sonra özel taksi ile Amos Antik Kenti’ne ve dünya listelerine giren Amos Plajına ulaşabilirsiniz. Elbette tekne ile yapılacak ziyaretlerin tadı başka olacaktır.

Kentin kurulu olduğu tepenin çevresi yaklaşık iki metre kalınlığında ve 4 m. yüksekliğinde çokgen teknikte örülmüş sur duvarı ile çevrilidir.  Helenistik döneme ait sur duvarının kuleleri ve kuzey kapısı oldukça iyi korunmuştur Akropolün batısında Apollon tapınağına ait kalıntılar görülmektedir.

Amos, Rodos Peraiası (Karşı yakası) içinde Sedir adası ve Kastabos ile birlikte tiyatrosu olan üç yerleşimden birisidir. Tiyatroya iki ayrı kent surunu aşarak ulaşılmaktadır. Denizden 88 m. yukarıda kurulmuş olan yamaca oturtulmuş tek kademeli bu tiyatro Helenistik dönem özellikleri taşımaktadır. Amos’taki tiyatro diğerlerine göre daha küçük ve iyi durumdadır. Oturma sıralarının bir kısmı ve 5.18 m. yüksekliğindeki anelemma duvarları kısmen korunmuştur. Orkestrası oldukça iyi korunmuş olan bu tiyatronun sahne binası üç bölümden oluşur. Orkestrada iki parça halinde her törenden önce yapılan Dionysos’a kurban sunma işinin tasvir edildiği bir altar bulunduğu bilinmektedir. . Düz yapılmış 20 oturma sırası bulunmaktadır. Sahne binasının boyutları 40 ayağa 20 ayak boyutunda bir dikdörtgendir. Sahne binası yüksekliği 14 ayağa yakın olmalıdır. Tiyatro yaklaşık 1.300 kişiliktir.

Tepenin kuzey yamacındaki küçük bir terasta kentle ilgili ilk araştırmayı yapan George E. Bean tarafından 1948 yılında bulunmuş olan dört yazıt parçası, M.Ö. 200 yılında yayınlanmış 3 arazi kontratı şartlarını içermektedir. Bu kontratlar oldukça detaylıdır. Kiranın ödenmesi konusunda talimatlar, kefil bulunması ve arazinin geliştirilmesi gibi şartları içerir. Kiracı en az bir kulübe inşa etmek, bir bağ yetiştirmek, incir ağaçları dikmek ve tahıl yetiştirilecek alan oluşturmak zorundadır. Bunların yerine getirilmemesi halinde para cezası öngörülmüştür. Yazıtta kiracı tarafından yapılmaması gerekenlere de yer verilmiştir. Ceza işlemi, arazideki ağaçların kesilmesi ve halka ait alana taşınması, araziye ölü gömülmesi halinde de geçerlidir.

Bölgenin başlıca tarım ürünleri arasında üzüm ve incir bulunduğu açıktır. Bununla birlikte belli oranda tahıl da yetiştirilmektedir. Amos kira sözleşmeleri, M.Ö 3. yüzyıl sonları ya da 2. yüzyıl başlarında Rodos yönetiminin, Aeskhines’in de bahsettiği,  kentteki arazileri daha verimli kullanabilmek için bir düzenlemeye gidildiğini göstermektedir. Söz konusu verimli araziler büyük olasılıkla günümüzde Gölenye Köyü’nün üzerine kurulduğu ovada yer almaktadır. Kentte bulunan yazıtlara göre M.Ö 2. yüzyılın başlarında Rodos yönetimi tarafından tarımsal bir organizasyonun başlatılmış olduğunu düşünebiliriz.

George E. Bean, bölgede yaptığı çalışmalarda (1948), kira kontratları ve aynı terasta bulunan M.Ö. 200 civarıyla tarihlenen yazıtlardan Amos halkının Apollon’a “Apollo Samnaios” adıyla ibadet ettikleri anlaşılıyor. Karşıt iki kült olan Dionysos ve Apollon kültlerinin birlikte varlığı her şeyden önce Amos’un tipik bir Karia kenti olduğuna işaret etmektedir.

Kentin lokalizasyonu, Hisarönü’nde bulunmuş çok sayıda yazıt sayesinde, güvenli bir şekilde yapılmıştır.  Yerleşim isminin Helence’de “kum” anlamına gelen ἄμμος kelimesi ile ilişkili olduğu şüphelidir.

Yerleşmenin olduğu tepede tiyatro, tapınak, sarnıç, yapı terasları ile anıtlara ait heykel kaideleri yer alır. Surlar ile çevrili alan dışındaki tepe alt yamaçlarında ise değişik tiplerde bölgeye özgü mezar anıtları görülmektedir.

Kentin kurulu olduğu tepenin çevresi yaklaşık dört metre yüksekliğinde ve iki metre kalınlığında çokgen ve yer yer düzenli sıralar oluşturan teknikte örülmüş sur duvarı ile çevrilidir. Savunma amaçlı Helenistik döneme ait sur duvarının kuleleri ve kuzey kapısı oldukça iyi korunmuştur. Helenistik dönemden Bizans dönemine kadar kesintisiz yerleşim gören kentin tepesini çevreleyen surlar değişik dönemlerde de onarım görmüştür. Burada dikkat çeken çokgen surların daha sonraki onarımlarda düzgün sıralar oluşturan izodom teknikte onarılmış olmasıdır.

Amos, Gayrı Menkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu'nun 14.10.1978 tarihli ve A-1362 sayılı kararı ile I.Derece Arkeolojik Sit Alanı olarak tescil edilmiştir.

2011 yılında, Marmaris Ticaret Odası girişimleriyle, Amos Antik Kenti’nin çevre düzenlemesi ve güzergahların belirlenmesi çalışmaları Müze Müdürlüğü ile işbirliğinde gerçekleştirilmiştir. Seyir terasları, fotoğraf çekimine uygun alanları ve bilgilendirici tabelaları ile Amos Antik Kenti oldukça fazla ziyaretçiyi kendine çekmektedir.